Ostatni Powstańcy Wielkopolscy doczekali XXI w. Warto wspomnieć ich historie

Stanisław Malagowski urodził się 27 sierpnia 1899 r. w Stanomińskiej Woli k. Inowrocławia, jako syn Jana Malagowskiego i Anny z d. Rauhut. Rodzice mieli trzynaścioro rodzeństwa. W latach 1906-1913 uczył się w szkole powszechnej w Ośniszczewku, a w sierpniu 1917 r. został powołany do armii niemieckiej. W styczniu 1919 r. wstąpił do oddziału Powstańców Wielkopolskich i walczył pod Gniewkowem i Bydgoszczą. W kwietnia 1919 r. został ranny i trafił do szpitala, a 18 lipca 1919 r. przydzielono go do Batalionu Obrony Krajowej w Inowrocławiu. Wziął udział w walkach z Bolszewikami. 31 lipca 1921 r. ukończył kurs w Okręgowej Szkole Podoficerskiej nr 7 w Śremie i został kapralem. Wybrał 56 Pułk Piechoty Wielkopolskiej i trafił do Krotoszyna. W 1923 r. mianowany go plutonowym i zawodowym podoficerem. W 1926 r. został sierżantem, a potem starszym sierżantem. Ukończył też kurs dokształcający przy Państwowym Gimnazjum im. Hugona Kołłątaja w Krotoszynie, a w 1926 r. wziął ślub z Weroniką Koralewską. Razem z 56 Pułkiem Piechoty Wielkopolskiej wziął udział w kampanii wrześniowej. 29 września 1939 r. trafił do niewoli niemieckiej i przebywał w niej do 30 października 1939 r. Jego dom zajęła niemiecka rodzina, a on sam z własną mieszkał na poddaszu, zajmując się córką po śmierci żony w 1942 r. Po zakończeniu wojny pracował w Milicji Obywatelskiej, którą zorganizował porucznik AK Władysław Kędzierski, a od 1945 r. pracował w starostwie powiatowym, prezydium powiatowej rady narodowej, a w 1967 r. przeszedł na emeryturę. Zmarł 11 stycznia 2002 r. w Krotoszynie i był ostatnim Powstańcem Wielkopolskim z naszego powiatu oraz jednym z 7 ostatnich żyjących w tym czasie. Był odznaczony m in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Brązowym Krzyżem Zasługi, Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem za udział w wojnie 1918-1921, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Medalem za Warszawę 1939-1945., a także Odznaką Pamiątkową Wojsk Wielkopolskich. W latach 70. XX w. został podporucznikiem, w 1991 r. - porucznikiem, a w 2000 r. - kapitanem. Miał córkę Marię (ur. 1937).

Ciekawą historią posiadał również Stanisław Niegolewski z Pniew. Urodził się on 27 kwietnia 1899 r. w Pniewach. Wziął udział w I wojnie światowej w szeregach armii niemieckiej walcząc na froncie francuskim. Po powrocie w rodzinne strony włączył się w działania powstańcze w kompani pniewskiej. Walczył m.in. pod Kamionną i Międzychodem, a potem został skierowany do Poznania. Później wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej i był jednym z tych, którzy brali udział w defiladzie w Kijowie. Wziął też udział w kampanii wrześniowej w szeregach 17 Dywizji Piechoty i trafił do niewoli niemieckiej. Po wyjściu z niej w październiku 1939 r. trafił na roboty do niemieckiego gospodarstwa pod Hannowerem. Po zakończeniu wojny wrócił do Pniew i pracował na gospodarstwie do lat 90. XX w. Zmarł 12 marca 2002 r. Był odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim Orderu odrodzenia Polski, Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem za Wojnę 1918-1921, Medalem Zwycięstwa i Wolności, Medalem za udział w Wojnie Obronnej 1939, czy Odznaką Honorową „Za zasługi dla województwa wielkopolskiego”. Otrzymał stopień porucznika.

Najmłodszym z tego grona był Czesław Mańkowski urodzony 15 maja 1902 r., który w chwili wybuchu Powstania Wielkopolskiego miał zaledwie 16 lat. Zmarł on 25 lutego 2003 r. i spoczywa na cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu. Niestety nie udało się ustalić więcej informacji. Nie posiadał również Wielkopolskiego Krzyża Powstańczego.

Stanisław Plewka był najstarszym Powstańcem Wielkopolskim, który dożył XXI w. Urodził się 2 września 1898 r. we wsi Jeziora w gminie Jutrosin jako syn Wojciecha Plewki i Małgorzaty z d. Frąckowiak. Uczestniczył w 1908 r. w strajku szkolnym W 1916 r. został powołany do I Pułku Grenadierów Gwardii Królewskiej w Berlinie. Walczył na froncie francuskim. W 1918 r. został ranny poprzez postrzał w szczękę. Po wojnie wrócił w rodzinne strony i wziął udział w Powstaniu Wielkopolskim pod Rawiczem i pod Krotoszynem. Wziął też udział w walkach z bolszewikami, gdzie został ranny. W 1923 r. wrócił w rodzinne strony, a w 1925 r. wziął ślub. W 1939 r. został aresztowany i wywieziony do obozów koncentracyjnych, najpierw Mauthausen Gusen, a potem Bergen Belsen. Pracował w kamieniołomach i jako cieśla. Pod koniec wojny złamał nogę, a po uwolnieniu przebywał w Szwecji. Pod koniec 1945 r. wrócił do swojego gospodarstwa i pracował jako rolnik. W 1990 r. zamieszkał w Kawczu. Z żoną miał 8 dzieci. Zmarł 21 września 2003 r. Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem za Wojnę 1918-1921, Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem Oświęcimskim oraz Medalem za Długoletnie Pożycie.

Sylwester Grochowina urodził się 31 grudnia 1901 r. w Bachorcach na Kujawach, jako syn Jana Grochowiny i Franciszki z d. Wojdyła. W 1915 r. ukończył szkołę podstawową w Bachorcach, a w 1918 r. - Gimnazjum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu. W 1926 r. ukończył szkołę rolniczą. Mając zaledwie 17 lat razem z siedmioma kolegami z klasy wstąpił do oddziałów powstańczych i walczył o Kujawy. Później służył w Szwadronie Nadgoplańskim. Do 1924 r. służył w Wojsku Polskim biorąc prawdopodobnie udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1924 r. został przeniesiony do rezerwy w stopniu podporucznika. Pracował w majątkach rolniczych. Wziął udział w kampanii wrześniowej. Po zakończeniu wojny pracował w PGR-ach na terenie powiatów mogileńskiego i sępoleńskiego. W 1967 r. przeszedł na emeryturę. W 1972 r. został podporucznikiem, a w 2001 r. - kapitanem. W 1931 r. wziął ślub z Kazimierą Rychczyńską i miał dwóch synów i córkę. Zmarł 7 stycznia 2004 r. w Poznaniu i spoczął na cmentarzu w Obrzycku. Był odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Wielkopolskim Krzyżem Zasługi, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921, czy Odznaką Honorową „Za zasługi dla województwa wielkopolskiego” (był pierwszym odznaczonym w historii).

Czesław Klaczyński urodził się 19 lipca 1901 r. jako syn Antoniego Klaczyńskiego i Franciszki z d. Wujek. W 1915 r. ukończył szkołę podstawową w Śremie, a już po odzyskaniu niepodległości w 1922 r. kurs księgowości i korespondencji handlowej w Prywatnej Akademii Handlowej w Poznaniu. Od 15 roku życia pracował jako pomocnik biurowy w kancelarii adwokackiej i notarialnej, a potem w biurze budowniczego. W 1918 r. został zwolniony za przynależność do drużyny skautowej im. Tadeusza Rejtana. W tym samym roku wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego. Razem z braćmi Wincentym, Władysławem, Marcelim i Romanem wziął udział w Powstaniu Wielkopolskim w składzie I kompanii śremskiej. Walczył również pod Jabłonną, Mińskiem Mazowieckim i Zaborowem w wojnie polsko-bolszewickiej, a potem przebywał w szpitalu. Razem z bratem Romanem handlował skórami i prowadził sklep z obuwiem, a potem był inkasentem w Zakładach Miejskich w Śremie. W okresie okupacji niemieckiej został wysiedlony do Generalnej Guberni na początku do Małkini, a potem do Warszawy. W okresie powstania warszawskiego został aresztowany i trafił do obozu pracy pod Kamieniem Ząbkowickim. Po wojnie wrócił do Śremu i pracował jako urzędnik miejski, a potem w Centrali Nasiennej. Był członkiem w Towarzystwie Gimnastycznym "Sokół" i działał w Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Pod koniec życia awansowano go do stopnia kapitana. Zmarł 10 maja 2004 r. i spoczął na cmentarzu w Śremie. Był odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, Krzyżem za Wojnę 1918-1921, Medalem Niepodległości, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, czy Medalem za Wojnę 1918-1921. Był przedostatnim żyjącym Powstańcem Wielkopolskim.

Ostatnim Powstańcem Wielkopolskim był porucznik Jan Rzepa. Urodził się 14 czerwca 1899 r. w Ćmachowskich Hubach pod Szamotułami jako syn Marcina i Józefy Rzepów. Wziął udział w I wojnie światowej w szeregach armii niemieckiej i został ranny w trakcie walk pod Verdun. Później wziął udział w Powstaniu Wielkopolskim pod Wronkami w szeregach 2 Pułku Strzelców Wielkopolskich (56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej), a następnie w wojnie polsko-bolszewickiej. W okresie międzywojennym mieszkał w Pożarowie i Wartosławiu. W 1939 r. wziął udzial w kampanii wrześniowej, przez co trafił do niewoli niemieckiej i okres wojny spędził na robotach przymusowych. Po zakończeniu wojny zamieszkał w Poznaniu, a w 1959 r. we Wronkach, pracując w przedsiębiorstwie gospodarki komunalnej. W 2001 otrzymał awans na porucznika. Był też odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Przez ostatnie pół roku życia był ostatnim żyjącym Powstańcem Wielkopolskim. Doczekał się czworo dzieci. Zmarł 23 marca 2005 r.

Bibliografia:
-Życiorys Stanisława Plewki w Wielkopolskiej Szkole Cyfrowej
-Życiorys Sylwestra Grochowiny w Wielkopolskiej Szkole Cyfrowej
-Życiorys Czesława Klaczyńskiego w Wielkopolskiej Szkole Cyfrowej
-Życiorys Stanisława Niegolewskiego na stronie Szkoły Podstawowej w Pniewach
-Życiorys Jana Rzepy z Wikipedii
-Życiorys Stanisława Malagowskiego autorstwa Antoniego A. Korsaka "Słowniku Biograficznym uczestników Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 w powiecie krotoszyńskim, koźmińskim i Sulmierzycach" (2020).