Bohaterowie walk o niepodległość z ziemi kaliskiej. Najnowsza publikacja Archiwum Państwowego w Kaliszu

Dyrektor Archiwum Państwowego w Kaliszu dr Grażyna Schlender podkreślała wyjątkowość książki. Można w niej znaleźć sylwetki 70 osób zaangażowanych w walkę o wolną Polskę na przestrzeni niema 300 lat: od potopu szwedzkiego po wojnę polsko-bolszewicką i II RP. Walczyli oni na różne sposoby - mieczem, słowem i piórem.

Biogramy bohaterów zostały przedstawione w porządku alfabetycznym. Otwiera je gen. Franciszek Alter, dowódca 25 Dywizji Piechoty w Kaliszu, a zamyka Józef Zaremba. Chronologicznie najstarszym bohaterem jest ks. Klemens Kordecki – obrońca Jasnej Góry w czasu potopu szwedzkiego. Józef Miaskowski reprezentuje czasy Sejmu Czteroletniego i walki o prawa mieszczan. Stanisław Fiszer otworzył epokę walk z zaborcami, a Cyprian Godebski większości kaliszan kojarzy się z wojnami napoleońskimi.

Czas spisków patriotycznych i powstań narodowych reprezentują Bonawentura i Wincenty Niemojowscy związani z podkaliskim Marchwaczem. W Kosmowie urodził się Stefan Garczyński – przyjaciel Adama Mickiewicza, poeta powstania listopadowego. Ważną postacią jest Wojciech Lipski – ziemianin z Lewkowa zaangażowany w przebieg Wiosny Ludów w powiecie ostrowskim i odolanowskim. Ks. Stanisław Rymarkiewicz niósł pomoc powstańcom styczniowym działając na terenie zaboru pruskiego.

Pierwszą zapowiedzią końca zaborów była rewolucja 1905 r. Sławomir Czerwiński za udział w strajku szkolnym został wówczas usunięty ze szkoły, po latach los się odwrócił – stanął na czele Ministerstwa Oświaty i stworzył nowoczesne polskie szkolnictwo doby międzywojnia. Warto wspomnieć także mjr. Stefana Waltera – dowódcę 29 Pułku Strzelców Kaniowskich i służącego w tym pułku por. Stanisława Skarżyńskiego, który przeleciał samotnie nad Atlantykiem 3500 km. W publikacji znajdziemy dwie kobiety: twórczynię i opiekunkę kaliskiego muzeum Halinę Kożuchowską oraz pierwszą parlamentarzystkę z ziemi kaliskiej Marię Moczydłowską – współpracowniczkę ks. Wacława Blizińskiego z Liskowa.

Publikacja składa się z trzech części: wprowadzenia, not biograficznych i źródeł, a także aparatu pomocniczego w postaci wykazu skrótów, bibliografii, indeksu osobowego i rzeczowego, streszczenia w języku angielskim i dodatkowej listy 150 patriotów, których biogramy nie znalazły się w części zasadniczej książki.

- Książka jest skierowana do wszystkich miłośników historii regionu, a także młodzieży, ze względu na swoje walory edukacyjne i bogatą podstawę źródłową. Została przy tym pięknie wydana, na dobrej jakości papierze – podsumowała dr Grażyna Schlender, która przy okazji podziękowała autorowi okładki Maciejowi Garbowiczowi oraz drukarzowi Sławomirowi Woźniakowi, a osobno pracownikom archiwum, którzy opracowali noty biograficzne w książce: - dr Annie Bestian-Zając, Edycie Pietrzak, Grzegorzowie Walisiowi i Esterze Wałęsie.

Kierownik Oddziału IV APK dr Anna Bestian-Zając przybliżyła rodzaje źródeł wykorzystanych w publikacji z podziałem na ich typy i pochodzenie. Omówiła zawarte w książce akty metrykalne i akty urzędów stanu cywilnego m.in. akt urodzenia Wojciecha Jabłkowskiego, który zgładził agenta carskiego w 1906 r., akt uczestnika powstania wielkopolskiego 1806 r. Jana Gliszczyńskiego, czy akt chrztu Klemensa Kordeckiego. Przedstawiła najważniejsze dokumenty administracyjne w tym akt mianowania Jakuba Rozdrażewskiego kasztelanem kaliskim z 1649 r., wykazy osób zaangażowanych w przebieg Wiosny Ludów, pisma podpisane przez pochodzącego z Kalisza prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego.

Ważne miejsce w książce zajmują listy, w tym te zgromadzone w ramach tek gen. Jana Henryka Dąbrowskiego z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, czy wchodzące w skład spuścizny Wojciecha Lipskiego przechowywanej w Archiwum Państwowym w Poznaniu. Goście na prezentacji multimedialnej obejrzeli także przykłady życiorysów, testamentów, kart meldunkowych, zapisów w aktach gruntowych dotyczących m. in. majątku Konstantego Zakrzewskiego w Tursku, czy Jana Nepomucena Niemojowskiego ze Śliwnik. Osobną kategorią tworzyły wojskowe akta personalne i odznaczeniowe nawiązujące m. in. do niezwykle trudnej sytuacji materialnej w latach 50. XX w. wielkiego bohatera powstania wielkopolskiego Stanisława Taczaka.

Publikację chwalili recenzenci. Prof. dr hab. Jerzy Pietrzak wskazał, że jej unikalną cechą jest przedstawienie całego wachlarzu źródeł archiwalnych, w tym także wielu do tej pory nigdzie nie publikowanych, co świadczy o przeprowadzeniu rzetelnej i niezwykle szerokiej kwerendy w wielu instytucjach. Czytelnik ma okazję poznać bohaterów nie tylko poprzez tekst, ale także warstwę ilustracyjną. Z kolei dr Tomasz Matuszak skupił się na walorach patriotycznych książki. Czytanie o polskich patriotach, w zaproponowanym przez archiwum wydaniu z pewnością przyczyni się do kształtowania postaw patriotycznych czytelników. Wielość wykorzystanych nowych źródeł może stanowić przyczynek do dalszych badań. Nie jest wykluczone, że będzie to punkt wyjścia do zredagowania kolejnej publikacji, a może i całej serii wydawniczej. Natomiast prezydent Kalisza Krystian Kinastowski zaznaczył, iż dla niego patriotyzm ma szczególny wymiar, bo jego dziadek został uhonorowany Orderem Virtuti Militari.

W promocji udział wzięli m.in.: pierwszy wojewoda kaliski w wolnej Polsce Antoni Pietkiewicz, dyrektor Delegatury w Kaliszu Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu Żaneta Lasiecka-Stodolna, naczelnik Wydziału Kultury i Sztuki, Sportu i Turystyki Urzędu Miasta Kalisza Grażyna Dziedziak, dyrektor Delegatury w Kaliszu Kuratorium Oświaty w Poznaniu Violetta Słupianek, reprezentujący rektora Akademii Wymiaru Sprawiedliwości dr Piotr Boczar, dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej im. Braci Gillerów w Opatówku Małgorzata Matysiak, prof. dr hab. Ewa Andrysiak z Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, wicedyrektor Książnicy Pedagogicznej w Kaliszu Małgorzata Kołodziej wraz z Henryką Karolewską, Urszula Włodarska z Miejskiej Biblioteki Publicznej im. A. Asnyka w Kaliszu, członek Komisji Pamięci Historycznej Miasta Kalisza dr Jarosław Dolat, były dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej im. A. Asnyka w Kaliszu Adam Borowiak, radni miejscy: Leszek Ziąbka i Sławomir Lasiecki, przewodnik PTTK dr Piotr Sobolewski, miłośnicy kaliskiego Archiwum i historii regionu kaliskiego: dr Piotr Suda, dr Marek Kozłowski, Elżbieta Stadtmüller, Marcin Mikołajczyk, Zbigniew Zawartka, Ryszard Łańduch, Mieczysław Machowicz, Józef Gola, Jakub Multan, młodzież szkolna z Zespołu Szkół Ekonomicznych w Kaliszu wraz z nauczycielem Izabellą Galubą-Bryją i uczniowie II Liceum Ogólnokształcącego im. T Kościuszki z nauczycielem Karolem Przybyłą.
Spotkanie było moderowane przez kierownika Oddziału III APK Edytę Pietrzak.